Pregled
Kroz celu istoriJu ljudskog roda provlači se spoznaJa o povezanosti hrane i načina ishrane i bolesti. Sva "nenaučni" opažanja, od prethistoriJe pa do 18. veka stvorile su osnov za razvoJ moderne nauke o ishrani.
Hrana kroz istoriJu
Da bi mogli preživeti, naši su preci pronalazili i sakupljali hranu u prirodi, te se može reći da su već više od 2 miliona godina sledi određene prehrambene navike. Smatra se da priprema Jela i obroka započinje pre više od 500.000 godina, a naJstariJi pronađeni opisi hrane i Jela, kao i delovanja istih na zdravlje opisani su od starih Egipćana, a potiču iz 3200 godine pne
UpoređuJući starost naše vrste, otkriće vatre i pisanja, nauku o ishrani Je vrlo mlada - smatra se da Je nastala pre otprilike 200 godina, nakon pionirskog rada francuskog hemičara Lavoisier-a.
IstoriJa razvoJa hrane i ishrane može se grubo podeliti u tri važniJa perioda: pred-agrikulturni doba, doba agrikulture koJe započinje 10.000 godina pne, i agro-industriJsko doba koJe počinje pre otprilike 150 godina. Kada bi taJ vremenski raspon mogli stisnuti u godinu dana i pretpostavili da se čovek poJavio 1. Januar, agrikulturni doba započelo bi u drugoJ polovini decembra, a agro-industriJsko doba uveče 31. decembar
Pred-agrikulturni doba započinje pre 3 miliona godina, karakterizirano Je sakupljanjem hrane, lovom i ribolovom, te izradom alata za te aktivnosti. U početku se Jede sirova hrana, a nakon otkrića vatre i termički obrađena hrana. Potraga za hranom i sakupljanje hrane igraJu naJvažniJu ulogu u bio-kulturnom razvoJu čoveka: lov, priprema hrane i okupljanje oko vatre doprinosi razvoJu sociJalizaciJe, a hrana i ishrana postaJu deo sastavni deo zaJednice. Pred kraJ ovog doba hrana se može konzumirati sirova, kuvana ili fermentisana, a različiti predmeti služe za sakupljanje, prenošenje, održavanje, pripremu i hranjenje - školjke, oklopi kornjača, kora drveta, kasniJe i glinene posude.
Doba agrikulture zasniva se na uzgoJu biljaka, kao i udomaćenjem životinja koJi od tada predstavljaJu naJveći deo čovekove hrane. Tokom ovog perioda postepeno se razviJa agrikultura na plodnim zemljištima, gotovo simultano na više mesta u svetu, na Mediteranu, Bliskom i Dalekom istoku nastaJu naselja, naciJe i carstva. Na područJu Evrope udomaćuJe se pšenica, zob, grašak, sočivo, lan, a od životinja pas, svinja, koza, ovca i govedo, a čovek posvuda uvodi razno oruđe za obradu zemlje. Otkrićem Novog sveta i razvoJem trgovine, čovek prenosi razne biljke i životinje u svaki kutak sveta, u Evropi se od tada kultiviše kukuruz, krompir, paradaJz, pasulj, paprika, suncokret i duvan.
Početkom 16. veka započinje razvoJ kapitalizma, razviJa se novi način razmišljanja koJi se bazira na otkrićima renesanse i reformaciJe, Javlja se "nova agrikultura" čiJi Je glavni cilj povećanje proizvodnje žitarica i diversifikaciJa potrošnje hrane. Za nove Je kulture bilo potrebno više đubriva, više životinja i više stočne hrane - međusobna zavisnost uzgaJanih biljaka i životinja mnogostruko Je porasla.
Agro-industriJsko doba započinje pre otprilike 150 godina. Rigorozno eksperimentisanje i nove spoznaJe iz hemiJe, biologiJe, mikrobiologiJe i mehanike tokom 19. veka utiču na razvoJ agronomiJe kao nauke kao i njenih glavnih grana: genetike, nutricionizma (u širem smislu, koJi ovde uključuJe poJam celokupnog procesa asimilaciJe i energiJe u živom organizmu, a niJe ograničen samo na ishranu čoveka) i higiJene (za zaštitu bilja od bolesti i insekta).
Agro-industriJsko doba Je karakterizirano kombinaciJom agrikulturne i industriJske aktivnosti - u agrikulturu se uvode mašine, povećana Je proizvodnja hrane i sirovina za proizvodnju hrane, revolucioniše se transport dobara gradnjom puteva i železnice, dolazi do naglog razviJa se prehrambene industriJe, stvoreni su rashladni lanci za očuvanje prehrambenih proizvoda, au domaćinstvima se koriste novi mašine.
Pod pritiskom industriJalizaciJe, temeljni se agrikulturni proizvodi pretvaraJu u agro-industriJske: sve Je češća upotreba novih tehnologiJa u proizvodnji hrane kao što su konzerviranje, koncentraciJa, ekstrakciJa itd Nicolas Appert Je 1804. godine otkrio novu metodu produženja traJnosti hrane - sterilizaciJu, a prvo Je industriJsko postroJenje izgrađeno u FrancuskoJ 1860. godine. Naučnu podlogu postupka sterilizaciJe daJe Paster, a njegova metoda - pasterizaciJa - upotrebljena Je u raznim oblastima ljudske delatnosti, ne samo u pripremi hrane. KraJem 19. veka Nestle stvara kondenzovano mleko, a Liebig mesne ekstrakte i prve koncentrisane supe, 1869. godine Mege-MOURIES proizvodi prvi margarin. Malo po malo, agro-industriJski proizvodi zamenjuJu agrikulturne proizvode (npr. industriJski puter zamenjuJe maslac kućne proizvodnje), tek recentniJe dolazi do poJave fastfood-a, polu-gotovih i gotovih proizvoda koJi smanjuJu aktivnosti pripreme hrane u domaćinstvu.
RAZVOJ NUTRICIONIZMA - NAUKE O ISHRANI
Nutricionističke nauke započele su sa modernom hemiJom i njenim osnivačem Antoine Lavoisier-om, kraJem 18. veka. Temelj za uspostavljanje nove nauke, nutricionizma, donjela su saznanja iz opšte hemiJe (identifikaciJa elemenata i spoJeva), razvoJ metoda hemiJske analize, biohemiJa i fizilogiJa, te naučno, kvantitativno testiranje starih i novih teoriJa i ideJa. RazvoJ nauke o ishrani uveliko Je zavisio o razvoJu analitičke hemiJe i opšte fiziologiJe.
Učitavanje ...
